जनसङ्ख्या व्यवस्थापनका अप्रत्यक्ष उपायहरूको उल्लेख गर्नुहोस् । |
|
Looks like you have not signed up yet. Please sign up now to view the answers without interruption. Redirecting in 60 seconds... |
| Ans : जनसङ्ख्या वृद्धि नियन्त्रण गरी जनसङ्ख्या व्यवस्थापन गर्ने अप्रत्यक्ष उपायहरू निम्न हुन्:
(क) शिक्षा तथा स्वास्थ्य अवस्थामा सुधारः- शिक्षाको अवस्थामा सुधार ल्याउँदा मानिसहरू शिक्षित भई सचेतनामा वृद्धि हुन्छ । शिक्षित मानिसहरू बढी सन्तानभन्दा गुणात्मक जीवन बाँच्न चाहन्छन् । स्वास्थ्य अवस्थामा सुधार भएमा बाल शिशु मृत्युदर घट्छ । यसबाट थोरै सन्तानको चाहना बढ्ने हुनाले जनसङ्ख्या वृद्धि नियन्त्रण हुन्छ ।
(ख) रोजगारीको अवसर:- रोजगारीले मानिसको जीवनस्तरमा सकारात्मक सुधार ल्याउँछ । रोजगारमा संलग्न मानिसहरूलाई ठूलो परिवार हेरचाह गर्न समय मिल्दैन । रोजगारमा संलग्न मानिसले जीवनस्तर उकास्न उचित परिवार योजना बनाउँछ । यसकारण उनीहरूको सन्तान कम हुन्छ । यसरी देशमा रोजगारीको अवस्थामा सुधार आएमा जनसङ्ख्या वृद्धि दरमा नियन्त्रण हुन्छ ।
(ग) सहरीकरण:- सहरीकरणको विकास भएमा मानिसमा सानो परिवारप्रतिको आकर्षण बढ्छ । यस्तो : अवस्थामा मानिसहरू थोरै सन्तानको चाहना गर्छन् । यसबाट जनसङ्ख्या व्यवस्थापनमा सहज हुन्छ ।
(घ) सामाजिक सुरक्षा:- मानिसहरूमा बुढेसकालमा साहाराका लागि ठूलो परिवारको चाहना गर्छन् । वृद्ध अवस्थामा सन्तान भए हेरचाह गरिदिने भावना रहन्छ । तर राज्यले सामाजिक सुरक्षाको व्यवस्था भएमा ठूलो परिवारप्रतिको चाहना घटेर जान्छ । यसकारण वृद्धवृद्धाको अवस्थाका लागि उचित स्याहार, उपचार तथा अन्य सुविधा उपलब्ध भएमा भविष्यको चिन्ता घट्ने हुँदा जनसङ्ख्या वृद्धिदर कम हुन्छ किनकि मानिसलाई धेरै सन्तानको चाहना हुँदैन ।
(ङ) महिला सशक्तिकरण:- नेपालमा महिलाहरू राजनैतिक आर्थिक तथा सामाजिक रूपमा पछाडि परेका : छन्। घरको महत्त्वपूर्ण निर्णयमा उनीहरूको सहभागिता कम हुन्छ । महिलाहरूलाई सीप वृद्धिका लागि तालिम दिने, रोजगारीको अवसर दिने, शिक्षा स्वास्थ्य आदि क्षेत्रमा अवसर दिने, राजनैतिक क्षेत्रमा पनि प्रोत्साहन दिने हो भने महिलाहरूमा सचेतना वृद्धि हुन्छ । रोजगारीमा संलग्न महिलाहरूलाई बच्चा स्याहार सुसारका लागि समयको पनि अभाव हुन्छ । यसकारण काम गर्ने महिलाहरू थोरै संन्तान चाहन्छिन् । यसरी महिला रोजगारीले पनि जनसङ्ख्या व्यवस्थापनमा सहयोग पुग्छ ।
(च) स्रोत र साधन:- जनसङ्ख्या वृद्धिको अनुपातमा स्रोत र साधनको आपूर्ति गरी जनसङ्ख्यालाई पुयाउन सकेमा पनि जनसङ्ख्या व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ ।
|
|
Did you find this answer useful?
Then Register Now to view other answers easily. |